تأثیر ورزش بر انواع سرطان
ورزش، همواره به‌عنوان یکی از پایه‌های سلامت عمومی شناخته می‌شود، اما در سال‌های اخیر پژوهش‌های علمی گسترده‌ای انجام شده که نشان می‌دهد فعالیت بدنی می‌تواند نقش حیاتی در پیشگیری، کنترل و حتی درمان برخی از انواع سرطان‌ها ایفا کند. در این مقاله به بررسی دقیق ارتباط میان ورزش و سرطان پرداخته می‌شود، از نحوه تأثیر ورزش بر سیستم ایمنی گرفته تا کاهش عوارض جانبی درمان و بهبود کیفیت زندگی بیماران سرطانی.
چگونه با ورزش سرطان را شکست دهیم؟
در مرحله اول، باید تاکید کرد که پیش از شروع هرگونه برنامه ورزشی، بیماران سرطانی باید با پزشک متخصص خود مشورت کنند. نوع سرطان، مرحله درمان، وضعیت عمومی بدن و داروهای مصرفی همگی عوامل مهمی هستند که بر طراحی برنامه تمرینی تاثیر دارند.
درمان‌هایی مانند شیمی‌درمانی و پرتودرمانی اغلب با خستگی مزمن، ضعف عضلانی، اختلالات متابولیکی و مشکلات قلبی‌عروقی همراه هستند. یکی از مهم‌ترین اثرات منفی این درمان‌ها، کاهش قابل‌توجه عملکرد فیزیولوژیکی بدن است. ورزش می‌تواند به جلوگیری از این کاهش کمک کند.
تمرینات ورزشی با شدت متوسط می‌توانند به موارد زیر کمک کنند:
• افزایش عملکرد سیستم ایمنی
• پیشگیری از تحلیل عضلات (آتروفی عضلانی)
• کاهش خطر شکستگی استخوان
• بهبود گردش خون
• کاهش خطر کم‌خونی، آسیب‌های قلبی و ریوی
• مقابله با اختلال عملکرد میتوکندری
• کاهش خطر لخته‌های خونی و عدم تعادل الکترولیتی
• بهبود اشتها و وضعیت تغذیه‌ای
• افزایش حس کنترل فرد بر زندگی خود
همچنین ورزش می‌تواند به بهبود سلامت روان بیماران، کاهش افسردگی، اضطراب و بهبود خواب کمک کند. بیمارانی که به‌طور منظم فعالیت ورزشی دارند، اغلب احساس قدرت و امید بیشتری نسبت به روند درمان دارند.
برای پیشگیری از سرطان چقدر باید ورزش کنیم؟
مطالعات اپیدمیولوژیک نشان داده‌اند که فعالیت بدنی منظم می‌تواند خطر ابتلا به برخی از انواع سرطان‌ها را به‌طور چشمگیری کاهش دهد. به‌عنوان مثال، فعالیت بدنی منظم باعث کاهش خطر ابتلا به سرطان پستان، روده بزرگ، رحم، پروستات، کلیه و حتی سرطان ریه می‌شود.
برای پیشگیری مؤثر، توصیه می‌شود افراد سالم حداقل به‌صورت زیر ورزش کنند:
• حداقل ۱۵۰ دقیقه ورزش هوازی با شدت متوسط (مانند پیاده‌روی سریع یا دوچرخه‌سواری) در هفته
یا
• ۷۵ دقیقه ورزش شدید (مانند دویدن یا تمرینات اینتروال) در هفته
به‌همراه
• دو جلسه تمرین مقاومتی در هفته برای تقویت عضلات
برای کسانی که درگیر درمان سرطان هستند، این میزان بسته به شرایط جسمی فرد و توصیه پزشک ممکن است متفاوت باشد. برخی از بیماران تنها قادر به ۱۰ دقیقه فعالیت سبک در روز هستند که همین میزان هم مؤثر است.
در سرویس مشاوره ورزشی مکسی‌فای، افراد مبتلا به سرطان می‌توانند با متخصصان تمرین درمانی مشورت کرده و برنامه‌ای کاملاً اختصاصی و علمی دریافت کنند، تا هم از مزایای ورزش بهره‌مند شوند و هم از خطرات احتمالی دور بمانند.
چگونگی کنترل سرطان ریه با کمک ورزش
سرطان ریه یکی از سرطان‌هایی است که به‌طور خاص عملکرد تنفسی را مختل می‌کند. در این بیماران، تمرینات ورزشی باید با دقت ویژه‌ای طراحی شود تا هم سیستم قلبی-ریوی را تقویت کند و هم خستگی تنفسی را کاهش دهد.
مطالعات نشان داده‌اند که تمرینات تنفسی، تمرینات کششی و فعالیت‌های هوازی با شدت کنترل‌شده می‌توانند به بهبود ظرفیت ریوی، کاهش تنگی نفس و بهبود کیفیت زندگی در بیماران مبتلا به سرطان ریه کمک کنند. تمرینات هوازی منظم مانند پیاده‌روی، تمرین با دوچرخه ثابت و تمرینات کششی به بهبود کارکرد ریه‌ها و افزایش اکسیژن‌رسانی کمک می‌کنند.
در سرویس چکاپ سلامت مکسی‌فای، ارزیابی کامل ظرفیت ریوی، سطح آمادگی جسمانی و وضعیت قلبی افراد مبتلا به سرطان انجام می‌شود تا مناسب‌ترین نوع تمرینات برای آن‌ها طراحی شود.
شدت تمرین و شاخص RPE
یکی از مهم‌ترین مواردی که در طراحی برنامه ورزشی برای بیماران سرطانی باید رعایت شود، شدت تمرین است. شدت بیش از حد می‌تواند خطرناک باشد و فشار فیزیولوژیکی بیش از توان بدن بیمار ایجاد کند. به همین دلیل توصیه می‌شود از مقیاس RPE (Rate of Perceived Exertion – میزان درک فشار) برای تنظیم شدت تمرین استفاده شود.
RPE یک مقیاس عددی از ۶ تا ۲۰ یا به‌صورت ساده‌تر از ۱ تا ۱۰ است که بیمار میزان سختی تمرین را از دید خود بیان می‌کند. برای بیماران سرطانی، عدد ۶ تا ۱۴ مناسب در نظر گرفته می‌شود (در مقیاس ۲۰ درجه‌ای).
یعنی تمرین باید به گونه‌ای باشد که بیمار احساس کند کمی سخت است، اما قابل انجام.
به‌عنوان مثال:
• RPE 6–9: فعالیت سبک مانند پیاده‌روی آرام
• RPE 10–12: فعالیت متوسط مانند پیاده‌روی تند
• RPE 13–14: فعالیت کمی سنگین که قابل ادامه دادن است اما چالش‌برانگیز
با استفاده از RPE، بیمار می‌تواند به‌طور روزانه و با توجه به وضعیت جسمی خود شدت تمرین را تنظیم کند. این شاخص علمی به ویژه در دوره‌های شیمی‌درمانی که نوسانات انرژی شدید هستند، بسیار کاربردی است.
ورزش، همراه درمان‌های پزشکی
شایان ذکر است که ورزش جایگزین درمان‌های دارویی یا جراحی نیست، بلکه مکملی مؤثر برای بهبود نتیجه درمان است. در بسیاری از مراکز درمانی دنیا، فیزیولوژیست‌های ورزشی و متخصصان طب ورزشی به عنوان بخشی از تیم درمان سرطان فعالیت می‌کنند.
مکسی‌فای نیز در کنار ارائه خدمات مشاوره ورزشی، با اجرای برنامه‌های حمایتی، به بازماندگان سرطان در مسیر بازگشت به زندگی فعال کمک می‌کند. هدف ما ایجاد فرصت برابر برای ورزش سالم و هدفمند، حتی برای کسانی است که دوران دشواری را پشت سر گذاشته‌اند.
سخن پایانی
ورزش، نه‌تنها ابزاری برای ارتقاء سلامت عمومی است، بلکه یک سلاح قدرتمند در مسیر مقابله با سرطان نیز محسوب می‌شود. البته این مسیر باید با دقت، آگاهی و همراهی متخصص طی شود. هر بیمار شرایط منحصربه‌فرد خود را دارد و برنامه تمرینی باید بر اساس نیازهای خاص او طراحی شود.
پلتفرم مکسی‌فای با ارائه خدماتی نظیر مشاوره ورزشی تخصصی، چکاپ سلامت، و دسترسی به مربیان آگاه به شرایط پزشکی، می‌تواند گامی مؤثر برای ارتقاء کیفیت زندگی بیماران سرطانی و کمک به پیشگیری از این بیماری در عموم جامعه باشد.
